Od Magistra przez PESEL aż do Systemu Rejestrów Państwowych

3 mar 2015, 23:44 w kategorii Historia, Pozostałe, PRL

O stworzeniu komputerowej kartoteki wszystkich Polaków zaczęto już myśleć w czasach PRL na przełomie lat 60. i 70. Przy ówczesnym rozwoju techniki byłoby to bardzo trudne, więc na początku postanowiono skupić się tylko na zewidencjonowaniu jednej grupy obywateli. Skupiono się na stworzeniu bazy danych ludzi z wyższym wykształceniem. Powstająca baza nie była normalnym systemem informacji demokratycznego państwa, lecz narzędziem służącym inwigilacji obywateli. Numer nadawany obywatelom z wyższym wykształceniem w systemie Magister (tak bowiem nazywał się poprzednik dzisiejszego PESEL) tylko z pozoru był neutralną informacją. Choć sam zestaw cyfr identyfikował jedynie datę urodzenia i płeć, to połączenie go z innymi bazami danych pozwalało poznać wiele innych danych, w tym tzw. wrażliwych (sprawy osobiste). W ramach systemu Magister w latach 1973 – 1974 wprowadzono aż 633 tys. tzw. rekordów (odrębnych danych). Pierwsze rozwiązania techniczne zastosowane w Polsce pochodziły z Zachodu. Podstawową jednostką był wówczas komputer Siemens 4004/45. Później, w związku z brakiem dewiz oraz embargiem na eksport do krajów komunistycznych nowoczesnej technologii informatycznej, opierano się prawie wyłącznie na polskich rozwiązaniach. Podstawą był komputer R-32 z wrocławskiego Elwro.

W 1976 roku utworzono w MSW stanowisko dyrektora generalnego ds. wdrażania systemu Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności (PESEL), a zajmował je od 17 marca 1976 r. do 10 sierpnia 1981 r. płk Zygmunt Orłowski [1] (wg IPN wcześniej nosił nazwisko Onaczyszyn) i był on odpowiedzialny za jego wdrażanie. Obecnie system PESEL to jedyny zbiór zawierający dane wszystkich obywateli i obywatelek oraz osób stale zamieszkujących na terytorium Polski. Taka wiedza dla wielu jest łakomym kąskiem. Obecnie dane z bazy PESEL są udostępnianie wielu instytucjom publicznym: sądom, prokuraturze, komornikom, kontroli skarbowej, policji, straży granicznej oraz służbom takim jak ABW czy CBA. To, jakie dane i w jakim celu mogą być udostępniane, szczegółowo określają ustawy regulujące zasady działania odpowiednich instytucji. Dostęp do bazy PESEL ma również Polski Czerwony Krzyż – w zakresie danych osób poszukiwanych – oraz komisje wyborcze. Wgląd do rejestru mogą mieć również inne osoby fizyczne i prawne (np. instytucje badawcze), jeśli wykażą interes prawny lub uzyskają zgodę osoby, której dane dotyczą. 

System Rejestrów Państwowych

Na początku marca ruszył System Rejestrów Państwowych. Dzięki temu narzędziu urzędnicy będą mieli łatwiejszy dostęp do kluczowych baz danych, w tym do rejestru PESEL, ewidencji dowodów osobistych i aktów stanu cywilnego. Dotychczas urzędy gminy miały wgląd tylko w informacje, które dotyczyły ich mieszkańców. Nowe przepisy znoszą ograniczenia utrudniające pracę urzędnikom, a obywatelom załatwienie najprostszej sprawy. Dzięki nowemu systemowi będziemy mogli zdobyć nowy dowód osobisty czy odpis aktu urodzenia w miejscu zamieszkania. Z drugiej strony – każdy upoważniony urzędnik w kraju zyska bezpośredni wgląd w nasze dane. Dla innych podmiotów, które wykorzystują rejestry państwowe (piszemy o nich niżej), reguły dostępu do danych pozostają bez zmian.

System Rejestrów Państwowych ma również usprawnić aktualizowanie centralnych baz danych. Do tej pory zdarzało się, że informacje wprowadzone do systemów lokalnych trafiały do bazy PESEL z dużym poślizgiem. Inne instytucje – ZUS czy NFZ – otrzymywały je jeszcze później. Powodowało to rozbieżności między poszczególnymi rejestrami w danym czasie i chaos informacyjny. W nowym systemie dostęp do danych i możliwość ich aktualizowania zapewni jeden program – ŹRÓDŁO. Będzie on bezpłatnie udostępniany i utrzymywany przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych. Nowy system informatyczny połączy  kluczowe z punktu widzenia funkcjonowania państwa rejestry. W zintegrowanym systemie znajdą się m.in. rejestry PESEL, dowodów osobistych i aktów stanu cywilnego.

Źródło: 

https://www.msw.gov.pl/pl/aktualnosci/12940,ZRODLO-prosty-i-bezpieczny-program-do-obslugi-Systemu-Rejestrow-Panstwowych.html

https://www.msw.gov.pl/pl/aktualnosci/12922,Wkrotce-rusza-System-Rejestrow-Panstwowych.html

http://www.rp.pl/artykul/244047.html

http://panoptykon.org/wiadomosc/nieznane-fakty-z-zycia-pesel-u

_____________________
1. Instytut Pamięci Narodowej - Aparat Bezpieczeństwa w Polsce, Kadra kierownicza tom III 1975–1990, Warszawa 2008 r.